Overspel (12): Het recht spreekt

Vol verwachting en met kloppend hart zat de TV dokter op de bank. En niet omdat De Goede Sint alweer in het land is. Vanavond was daar dan het moment waar zij met elke vezel in haar lijf de afgelopen weken naar toe heeft geleefd: de allerlaatste Overspel. Gelukkig is alles relatief, zo ook het begrip "allerlaatste", want inmiddels weten we dat Couwenberg, Steenhouwer, Van Erkel en Hoegaarde terug komen voor een tweede seizoen. Tenminste, "iedereen die het overleeft" zou terugkomen, zo werd ons de afgelopen dagen door de makers voorgehouden.
Het zal toch niet...?

Laat de TV dokter u een ding vertellen: Dingen tot een goed einde brengen is moeilijk. Hoe vaak heeft u niet gedacht bij de laatste aflevering van een sublieme TV of boekenserie (Friends, Harry Potter, Flying Doctors, noemt u maar op): dit is echt een domper op de hele reeks? Hoe vaak vallen de laatste vijf minuten van een film (de afwikkeling na de climax) niet ontzettend tegen? Als kijker/lezer weet je vaak ook niet precies hoe het dan wel had gemoeten, maar blijf je wel vaak achter met het gevoel dat dit het dus net níet was. Een beetje bang was de TV dokter dus wel, voor wat er komen ging vanavond...

Gelukkig had men voor het slot van Overspel de duidelijke keus gemaakt om volledig te breken met alles waar we in de vorige weken zo op hadden leren vertrouwen. Weg was de stevige jaren '60 soundtrack van Huub Couwenberg. In plaats daarvan was er pianomuziek en... stilte.
En temidden van deze stijlbreuk, die de kijker een uur lang een zeer unheimisch gevoel wist te geven, vielen daarbij uiteindelijk, mede dankzij een partij goed geplaatste flashbacks en onthullingen alle puzzelstukjes op hun plaats.

De slotaflevering begon met een close-up van een kledingkast. Iemand met paarsgelakte nagels pakt een Deal-or-No-Deal koffertje van de plank en maakt het open. Er zit geen twintigduizend euro maar een pistool in. We weten direct: dit is serious business en dat pistool gaat gebruikt worden.

Een strompelende Marco gaat bij Willem in de bajes op bezoek.
"Is het echt waar wat ze zeggen? Twintig jaar?"
"Twaalf of dertien als ik geluk heb. Voorlopig niet paintballen dus."
Als een ware doctor Spock vat Willem het opvoeden van zijn kinderen even samen:
"Weet je, je krijgt kinderen en je hebt een beeld van hoe het zal gaan. En dan kijk je terug en blijkt dat het totaal anders is gelopen." Gratis anticonceptie van de VARA.
Marco laat zich niet van de wijs brengen.
"Heb je een andere vrouw?"
"Nee. Niet meer. Dat is voorbij."
Vader en zoon lijken ondanks alle ellende weer dichter bij elkaar te komen.
Willem beëindigt het gesprek met "Lieve jongen, het spijt me. Het spijt me heel erg."
Of er iets is dat Marco kan doen (behalve kwaad zijn op Marit). "Heel lief zijn voor je moeder..."

Eindelijk zoomen we uit van het pistool... Het is Elsie. De schrik slaat de TV dokter om het hart: Elsie is natuurlijk kwaad op Iris, nadat ze haar de bajes uit zag komen lopen aan het eind van de vorige aflevering!

Iris zit nietsvermoedend thuis achter de computer de foto van een door haar gefotografeerde soapster wat te airbrushen. Pepijn gooit weer een balletje op: "Misschien moeten wij gezellig samen op de bank soaps gaan zitten kijken. Voor het gezinsgevoel."

Bij Huub thuis staan de verhuisdozen klaar om ingeladen te worden. Björn staat er in een donker pak bij alsof hij naar een begrafenis gaat in plaats van naar Brasschaat.

Blindgeflitst door een horde fotografen arriveert Willem bij de rechtbank, waar Pepijn en De Ruiter ook net aan komen lopen. Joachim is er ook al.

Vreemd genoeg zit Iris op dat moment schijnbaar rustig bij de psycholoog.
"Vandaag is het proces. Weet je dat ik nog iets geprobeerd heb?
Menno was op school. Pepijn naar z'n werk..."

Een onverwachte stijlbreuk: 

Ineens praat Iris in Flashbacks. 

We zien haar verwoed de papieren van Pepijn doorzoeken. 

Uiteindelijk vindt ze een wie-is-wie-bij-justitie boekje, 

met daarin de foto van Holtrop, de afluisterkamermeneer.

"Het heeft even geduurd voor ik durfde te bellen...
Ik kende die man wel. Hij was me ooit voorgesteld als speciale chef luistervink."

Iris vindt haar weg naar de afluisterkelder, diep onder de rechtbank.
Ze tikt de afluistermeneer op zijn schouder.
Hij schrikt zich een hoedje.
Holtrop doet eerst een beetje aan als een karikatuur uit een slecht reclamespotje,
maar al snel is duidelijk dat er meer aan de hand is. Het zweet staat in pareltjes op zijn voorhoofd.
Hij is doodzenuwachtig.
Iris neemt hem mee naar buiten.

In de rechtzaal staat de zitting op het punt te beginnen. Pepijn zit parmantig op de eerste rij.
Willem en zijn advocaat zitten klaar achter een tafeltje.
De blikken van Willem en Pepijn kruisen. De camera zoomt in op hun beider gezichten.
Prachtig, als in een oude Western, net voor de cowboys in het duel hun pistool trekken.

Terug naar Iris bij de psycholoog met haar flashback.

"Kunnen wij vertrouwelijk spreken? Echt vertrouwelijk?
Pepijn weet niet dat ik hier ben.
Wat ik u nu ga vertellen is waarschijnlijk definitief het einde van mijn huwelijk."

In de rechtbank leest aanklager De Ruiter de tenlastelegging voor.
Steenhouwer wordt ervan verdacht met voorbedachte rade de Oekraiense om het leven te hebben gebracht.

Fashionably late staan Elsie en Marco beneden bij de portier.
De stalen pin in Elsie's heup, vorige week bij ons geïntroduceerd, wordt weer aangevoerd.
Ze laat het pasje met de medische verklaring zien.
Bij de bajes waren ze strenger. Nu mag ze zo doorlopen.
Nee! Ze heeft natuurlijk een pistool op zak!

Huub en Björn staan op het punt te vertrekken.
"Ik moet naar de rechtbank. Ik ben over een paar uurtjes terug. Vanavond zit jij aan de Vlaamse Frietjes."

Het verhoor van Willem is begonnen.
Waar had hij 150000 voor nodig? "Voor het restaurant van mijn vrouw."
Waarom dan zo stiekem? "Omdat ze geen geld wilde aannemen van haar vader en ik wist geen andere manier om haar te helpen."
Of is het gebruikt om personen in een seksclub een valse verklaring te laten afleggen? "Dat is niet zo."

Elsie en Joachim wachten beiden in een ruimte van de rechtbank. In Amerikaanse series zijn die gebouwen altijd van donker en serieus eikenhout. In Nederland lijkt vrouwe Justitia eerder Jan des Bouvrie en de Trendhopper te hebben ingehuurd om de inrichting te verzorgen.

Iris flashbackt lekker verder.

"Ik begrijp dat je voor Pepijn werkt. 

Ik weet dat jij dingen hoort. 

Van telefoongesprekken."

Elsie neemt plaats in de getuigenstoel. Als echtgenoot van de verdachte mag ze gebruik maken van het verschoningsrecht. Krampachtig grijpt ze haar grote, grijze tas beet.
"Uw man verzweeg de herkomst van het geld. Hij loog dus tegen u."
"Ja."

Holtrop wil nog niet meewerken: "Ik mag hier helemaal niks over zeggen." 

Maar Iris geeft niet op. 

"Iemand moet een opname hebben gehoord van die avond waar mijn stem op staat.
Hij gaat veroordeeld worden voor iets wat hij niet gedaan heeft.
Jullie kunnen bewijzen dat hij die avond bij mij was, dat hij het niet gedaan kan hebben."

Holtrop rukt zich los en loopt weg. Even lijkt hij zich te bedenken, maar dan loopt hij door.

Tijd voor Joachim om te getuigen. Onder ede of niet, die liegt gewoon de boel glashard bij elkaar.

De psycholoog is kennelijk minder geboeid door Iris' flashback dan de TV dokter.
"Maar Pepijn? Je zei dat je het weer wilde proberen."
"Dat is het stomste wat ik ooit gedaan heb."
O ja en er was nog iets. Hoe zit het met Iris' fobie voor grote groepen mensen?
"Die is alleen maar erger geworden".

Huub heeft goed naar Joachim gekeken en blijft ook stug de waarheid verdraaien.
"Ik weet bijna zeker dat Willem zei 'ik regel het wel'.
Hoe meer ik erover nadenk, hoe zekerder ik daar van ben."
Willem wordt aan alle kanten genaaid.

Iris loopt naar huis en zoekt haar sleutel. Dreigende muziek, je weet gewoon zeker dat iemand haar gaat bespringen en... daar staat Holtrop achter haar.
"Weet je, gesprekken tussen advocaten en cliënten die wij onder de tap hebben, die moeten worden vernietigd."
"Wilt u binnenkomen?"
Daar moet Iris snel spijt van hebben gekregen. De TV dokter kreeg hele nare vibes van Holtrop. Gaat hij haar verkrachten? Wat voert die gast in zijn schild?

Ook Marit is bij de rechtbank gearriveerd.
Marco probeert haar tegen te houden, maar zijn zus is vastbesloten te gaan getuigen.

Enge man Holtrop gaat verder.
"Ik lever een verslag op schrift, en op verzoek geluidsopnames.
Ze dragen zelf zorg voor het vernietigen van het materiaal.
Hele levens van mensen krijg ik door mijn koptelefoon.
Via Pepijn ben ik al heel lang gedetacheerd.
Jij komt wel eens langs.
Toen die tentoonstelling van je.

Flashback:

Op de expositie van Iris geeft Holtrop Iris een paar hele onhandige zoenen
om haar te feliciteren met haar mooie foto's.

Een ontzettend ongemakkelijk gevoel bekroop de TV dokter. 

Oh my god! Hij vindt haar leuk!

"Zestien mei. Ik had zelf dienst die avond."

Flashback:

'Willem je weet dat ik van je hou!'

Bij het horen van die worden lijkt Holtrop als door de bliksem getroffen.

"Ik had meteen in de gaten wat er aan de hand was.
Ik heb gevoelens voor jou. Al een hele tijd."
Hij haalt een USB stick uit zijn zak en houdt hem omhoog.
"Wat wil je?" vraagt Iris.
De afluisterkamermeneer lacht een beetje. Ga weg enge man! Yakkes!

Huub en Björn rijden weg bij hun huis.

Holtrop komt nog een stap dichterbij.
"Ik ben getrouwd en ik voel me heel schuldig. Het is een soort overspel. In gedachten. Met jou."
Iris en de TV dokter waren samen doodsbang voor wat komen ging.
Maar nee.
Holtrop legt de USB stick neer en loopt weg.
"Ik zou dit in geen honderd miljoen jaar hebben verteld.
Ware het niet dat... Kijk. Iedereen noemt mij Wim.
Maar ik heet eigenlijk Willem."

'Willem je weet dat ik van je hou!'

Dus daarom had hij dat fotootje van Iris op zijn scherm!

Daarom heeft hij de opname bewaard!

Zodat hij kon doen alsof ze het tegen hem zei!

Arme afluisterkamermeneer...

Wanneer Marit gaat getuigen krijgt Willem tranen in zijn ogen.
De rechter stelt een simpele vraag en Marit barst los.
"Gaat u mijn opa ook aanpakken? Die is namelijk net zo erg.
Mijn opa is een crimineel en mijn vader helpt hem. En ze gaan over lijken."
De rechter herinnert Marit eraan dat ze alleen antwoord mag geven op vragen.

Iris kijkt naar de USB stick.

De zitting wordt geschorst.
Het deed Marit kennelijk nog wel wat, want huilend valt ze in de armen van Victor.

Willem vertelt een gevoelig verhaal over Marit die als klein meisje van de een op de andere dag stopte met ballet. En mijmert vervolgens over wat hij de komende twintig jaar zal gaan doen.
Dat zal allemaal wel, maar de TV dokter wil weten hoe het af gaat lopen met dat pistool en de USB stick!

Joachim wil met Elsie praten.
"Ik krijg het niet uit mijn kop de hele tijd. Heb je 'm bij je?"
"Nee natuurlijk niet, gek. Wat moet ik hier nou met zo'n ding? Denk je dat ik waanzinnig geworden ben ofzo?"

Kennelijk weet Joachim iets van het pistool en vertrouwt hij het niet. Hij belt Huub.
"Ik heb haar iets geleverd. Ze bleef maar aandringen. Ze wou alleen maar iemand bang maken, zei ze."

Flashback:

Elsie krijgt een pistool van Joachim.

"Gelukkig is dat mokkeltje, die fotografe er niet."
Huub is er niet gerust op. "En als ze nou komt kijken?"
Hij geeft Björn opdracht om om te draaien. Die gooit direct het stuur 180 graden om.

Niet voor zijn tijd, want Iris stapt al uit de taxi bij de rechtbank. Ze belt een nood-oppas voor Menno, want de vaste oppas is ziek.

In de rechtbank vertelt De Ruiter een zielig verhaal over de Oekraiense en vertelt hoe volgens hem Willem haar om het leven heeft gebracht, "doelbewust en met voorbedachte rade".
Iris wacht in de hippe zijkamer.
Geroezemoes in de rechtzaal.
Bode komt op.
Brengt brief.
Gaat af.
De rechter schorst voor een paar minuten, zodat Huub even tegen Björn kan schelden, maar komt al snel weer terug. Ter elfder ure heeft zich iemand gemeld om alsnog een verklaring af te leggen. Aangezien die verklaring van wezenlijk belang voor de waarheid lijkt te zijn, mag de getuige binnenkomen.
Terwijl iedereen verbaasd op zijn stoel zit te schuiven, wordt Iris geroepen.

En toen ging ook het geluid meewerken om tot een climax te komen.
De TV dokter had eerlijk gezegd die hele fobie van Iris voor grote groepen niet nodig gehad. Ze had ook zo wel willen geloven dat Iris met tegenzin deze rechtszaal binnen zou lopen. Maar wat wisten ze dat prachtig zintuiglijk duidelijk te maken!
Vertraagd, alsof ze lood in haar schoenen heeft, loopt Iris de trap op naar boven. Geen geluid, alleen het echoënde tikken van haar hakken. Op haar gezicht staat twijfel. Gaat ze nou naar binnen of niet? Iris hoort niets meer. Het suist in haar hoofd.
De stem van de bode komt weer binnen. Ja, ze loopt door.

Pepijn is volslagen verbijsterd. Boos. Elsie aangedaan. Haar lip trilt. Joachim zenuwachtig. Terwijl Iris de belofte aflegt, arriveren Huub en Björn. Huub stuurt Björn naar de parkeergarage en stormt naar binnen, maar wordt tegengehouden door een portier die zijn paspoort wil zien.
"Ik was hier toch vanmorgen ook! Ambtenaar!" snauwt Couwenberg hem toe.

Elsie pakt haar tas beet.
Pepijn staat op: "Iris. Iris! Niet doen. Niet doen."
De rechter gaat door. "Mevrouw, waar was u op die avond?"
Iris kijkt naar Willem. Hij schudt nee. Zij knikt bijna onzichtbaar ja.
"Ik was op zestien mei 's avonds om half negen bij Willem Steenhouwer op zijn kantoor. Dat kan ik bewijzen. Hij werd gebeld. En daar was een opname van. Er is iemand die om bepaalde redenen voor zichzelf een kopie heeft gemaakt."

De rechter stopt de USB stick in een of ander geval dat wel heel conveniently klaar staat, maar who cares op dat moment.
Elsie's lip trilt nog harder.
Daar schalt het door de rechtbank.
'Willem je weet dat ik van je hou!'
Volkomen onverwacht schiet Elsie en als vanuit het niets lijkt Iris recht in het hart te worden getroffen.
Ze valt op de grond.
De school gaat uit en Menno wacht zielig alleen op het schoolplein. Er is niemand om hem te halen.
Björn komt de trap naar de rechtzaal oplopen.
Als een horde op hol geslagen zebra's uit een Animal Planet documentaire komt het publiek uit de zaal hem tegemoet.
Huub worstelt met Elsie.
Willem wordt tegengehouden en kan niet naar Iris.
Iris ligt op de grond, onbeweeglijk. Die bloedt hartstikke dood.
En Menno wacht.

Daar is de baas van Iris. Maar Menno weet wel beter dan zomaar met vreemde vrouwen mee naar huis te gaan.
"Zullen we mamma even bellen dan?"

In de rechtbank is het helemaal stil. Er is geen geluid meer.
We zweven boven het lichaam van Iris.
Ze wordt op een brancard gelegd.
Niemand doet enige moeite om haar te behandelen.
Ze is dus dood.
Haar tas blijft liggen. Haar telefoon steekt er een beetje uit.
Hij gaat over.
En daar klinkt, in de stilte, het beltoontje dat we de afgelopen weken zo goed hebben leren kennen.

Het beeld wordt zwart. Even dacht de TV dokter: Dit was het dan. Maar nee. We zijn nu aangekomen bij die bekende laatste vijf minuten na de climax, waarin alles nog afgewikkeld moet worden.

Aan de kant van de Amstel staat Willem. Hij rookt een sigaret. Hij lijkt wel 10 kilo lichter en evenzo veel jaren jonger. (het zou een mooi eind geweest zijn)
Huub is thuis bij Elsie. Die moet de bak in. En dus wil Huub in de buurt blijven wonen. Maar dat wil Elsie niet. "Het punt is pap, jij moet weg. Weg uit mijn leven en dat van mijn kinderen." Huub geeft toe. Hij en Björn vertrekken.

"Waar gaan we naar toe pap?"
"Rij maar wat. We zien het wel."
De auto scheurt weg. (het zou ook een mooi eind geweest zijn)

Daar is Marit. Ze loopt naar haar vader toe. Willem lacht. Ze omhelzen elkaar en houden elkaar stevig vast, daar aan de waterkant. (zelfs dat zou een mooi eind geweest zijn)

Pepijn en Menno komen aan bij de studio van Iris. Het hart van de TV dokter breekt. Die moeten ze leeghalen natuurlijklijk.
De deur gaat open. Daar staat Iris. Een flashback? Nog een stijlbreuk? Ziet Pepijn geesten?
Maar nee. Menno ziet haar ook.
"Hee lieverdje, ik had je gemist."
Wat is dat nou? Ze heeft alleen haar arm in een mitella. Ze is niet dood!

Tussen Iris en Pepijn is het nog steeds gezellig.
"Hoe gaat het?" wil ze weten.
"Kut. Verder gaat het goed."
Pepijn is nog steeds zo'n betweterige kwal.
"Heb je al ander werk?"
"Ik ben geschorst, niet ontslagen."
"Ik heb je dit allemaal nooit willen aandoen."
"Hou je kop mens. Door jouw gelieg en geneuk groeit mijn kind straks getraumatiseerd op."
Hij zegt Menno gedag en banjert kwaad de kamer uit.
Maar eenmaal buiten vecht hij tegen de tranen. Huilend stapt hij in de auto. En hij huilt en huilt. Toch nog medelijden met Pepijn in die laatste paar minuten. Want wat kreeg de TV dokter de neiging om hem door de TV heen bij haar op schoot te trekken en te troosten en te vragen wat er toch allemaal omgaat in dat hoofdje van Van Erkel. (dit zou een schitterend eind geweest zijn)

Marit en Willem voeren voor de verandering eens een goed gesprek. Er zijn verzachtende omstandigheden, dus Elsie hoeft misschien niet zo lang de bak in. "Die mevrouw is niet zo heel erg gewond".
Die mevrouw?
"Ik ben verliefd geworden. Je weet nu hoe het voelt."
En die champagne dan?
Ja, dat is nog steeds een raadsel, vindt ook Willem.
Maar Marit kan zich nog wel herinneren hoe ze vroeger mee mocht naar de slijterij.
Eerst champagne kopen. Dan naar opa. "En dan mochten we vervolgens zelf alles in de kelder leggen."

Willem krijgt een flashback en realiseert zich wat Huub zei 

toen hij hem een fles champagne gaf op zijn verjaardag: 

"Alweer?

Ik heb nog een halve kelder volstaan met champagne van jou."

En dan is het bijna echt voorbij. Want zoals Harry Potter alleen maar kon eindigen met een gelukkig getrouwde Ron en Hermelien, en zoals Bella onmogelijk mens kon blijven, zo kan Overspel niet aflopen zonder Iris en Willem samen te brengen.

En dus voert Iris samen met Menno de eendjes in de gracht bij het Entrepotdok. Dan is het brood op, en geeft Iris de sleutel aan Menno om binnen meer uit de broodtrommel te gaan halen.
En daar is Willem.
Hij gaat naast haar op het bankje zitten.
Ze lachen naar elkaar.
"Het is rustig hier."
Hij pakt haar hand beet. En daar, aan de waterkant, waar het ook begon (bonuspunten voor alles wat cyclisch is!) kijken ze elkaar aan.
Geen psychedelic rock, maar hele stille pianomuziek.

Iris en Willem zijn samen. En dat was het enige juiste einde.
De TV dokter kan weer rustig slapen.
Rest alleen de vraag: wie was toch die blote dame in de slaapkamer van Huub ergens halverwege de serie en waarom hebben wij dat te zien gekregen?
Wellicht is het voer voor seizoen 2...