Tips voor 2014: Bedenk waar het om draait in het leven!

Tips voor 2014: Geloof, hoop en liefde

Tragische liefde

Life Lesson

Songs of 2013

Wat de TV dokter betreft één van de mooiste liedjes van 2013:

Reflection

Onbetwist een van de hoogtepunten van het afgelopen jaar. Een verdiende herhaling in de kerstweek.

Commander Chris vanuit het ISS met 'Space Oddity'.

Merry Christmas!

Overspel 2: Yeah, right...

De voorlaatste aflevering van Overspel 2 laat nog veel vragen open. Ervan uitgaande dat Willem niet een jaar lang in dat Belgische vakantiehuisje blijft ronddolen tot seizoen 3 op de buis komt: hoe komt hij thuis? En wat is thuis? Is dat nog wel met Iris? Of trekt hij weer bij Elsie in, nu hij tijd heeft gehad om zijn zonden te overdenken (dat zou bovendien weer wat broeierigheid bieden tussen Iris en Willem voor Overspel 3)?

Want dat Elsie gewoon thuis blijft wonen lijkt wel duidelijk: ze staat immers op het punt om Huub te verlinken in ruil voor strafvermindering. Daarmee dient zich een nieuw probleem aan: Huub, de godfather en ster van deze show, kan natuurlijk niet achter de tralies verdwijnen. Wie moet er anders elke week een plaatje opzetten? Ze kunnen moeilijk Giel Beelen bij Björn laten komen inwonen. Maar hoe kan Huub hier in vredesnaam buiten blijven?
De TV dokter kan zich hooguit voorstellen dat de duistere praktijken van Pepijn naar buiten komen en dat het OM dit stil wil houden en in ruil daarvoor Huub laat lopen. Dat vereist wel dat Pepijn blijft leven, en daarover verschillen de meningen op de diverse fora nogal. De TV dokter zou Ramsey missen. Als Pepijn is hij simpelweg onnavolgbaar goed aan het acteren. Je houdt van hem, terwijl je hem het tegelijkertijd het liefst de nek zou omdraaien. Nee, zij zou hem ongelooflijk missen, ook al kan Ramsey tegenwoordig weer in levende lijve in het theater aanschouwd worden (maar dat is een andere post).


De voorlaatste aflevering van Overspel 2 loste ook wat raadsels op. En daar vond de TV dokter het allemaal niet meer zo geloofwaardig. Er is daar bij die politie niemand, maar dan ook niemand, die Iris gelooft als ze daar dag na dag komt mekkeren dat het de ogen van Willem niet zijn, op die foto's waarvan we inmiddels weten dat Huub ze door een Duitser heeft laten fotosjoppen. Niemand die dat na kan gaan, niemand die er een analyse op los kan laten. Niemand die daar überhaupt de afgelopen weken echt iets slims heeft gedaan. Maar vervolgens zijn ze wel in staat om A) een of andere minieme reflectie zo op te blazen dat ze er tekst in kunnen lezen (want we weten allemaal dat als je iets tot 1600% vergroot dat je dan iets wat je eerst al nauwelijks kon lezen plotseling heel begrijpelijk in beeld krijgt) en B) te bedenken dat het een luchtrooster is en dan via het merk 'Corina' op België te komen (kennelijk exporteren de Walloniërs spul van eigen fabrikaat niet).

"Kijk, hier letters. [...]
Maar wat is 't? Een fotolijstje, schilderij, onderkant van een plank. Zo'n roostertje voor ontluchting!"
Yeah, right.

Overspel 2: Maar ondertussen...

Terwijl Frank Ketelaar het doorzettingsvermogen van de kijker blijft testen, komen tergend langzaam de puzzelstukjes van Overspel 2 op tafel. Dat mag ook wel, met nog maar 3 afleveringen te gaan. Tijd om de boel eens in mekaar te gaan leggen.

***SPOILER ALERT***

1. Is Willem dood?
Als we de foto's mogen geloven wel natuurlijk. Hij zag er wat fake uit, die bloederige close up van Willem's hoofd, maar dat kan natuurlijk ook aan de inktjetprinter van Pepijn hebben gelegen. Het leek of Menno met zijn kleurstiften zelfs de druppels wijnrood bloed op het gelaat van onze stoere Steenhouwer had getekend.
Bij de politie denken ze ook dat Willem dood is, maar laten we wel wezen: daar is niet het stelletje meest snuggere agenten bij elkaar gecast. En de TV dokter durft wel vergif in te nemen op de voorspelling dat Ketelaar ons aller Willem heus niet zomaar dood laat gaan (zonder Fedja geen Overspel 3, lijkt me zo). Dat laat maar één mogelijkheid over: Iris ziet aan die foto's dat er iets niet klopt. Of dat er nog wel iets klopt, namelijk het hart van Willem. Volgens sommigen is er aan die foto's gefotosjopt, maar de uitrusting van die Balkan criminelen zag er nou niet uit alsof ze ergens Adobe CS6 op een lekkere snelle computer hadden draaien.

Wat ziet Iris wat ik niet zie?

De andere mogelijkheid, die op internet geopperd werd (de TV dokter was er zelf niet opgekomen, moet zij tot haar schaamte bekennen) zou wel eens kunnen zijn dat Iris (een onderdeel uit het oog, tenslotte) haar naam wederom eer aan doet en als bekwame fotografe aan de ogen van Willem ziet dat hij nog leeft. Als dat zo is heeft Ketelaar alles weer schitterend symbolisch op weten te bouwen inclusief die fotomuur van Willem waar Iris al die weken als een bezetene naar heeft zitten staren.

2. What's up with the pinky?
Waarom drinken ineens de wethouder en het hoofd van de school van Marco en Marit een glas water alsof ze bij de koning en koningin op de thee zijn? Dat ze bang zijn om op hun stropdas te knoeien en daarom hun hoofd afwenden is mogelijk, maar waarom maken ze zo'n gekunsteld gebaar met hun pink? Hebben ze vroeger met elkaar bij een veel te erg studentenkakcorps gezeten? Of wordt er hier in geheimtaal gesproken? En tegen wie dan? Of heeft de TV dokter zelf gewoon geen goeie manieren meegekregen en ging het helemaal niet om dat pinkje want drinkt iedereen tegenwoordig zo een glas water en was dat alleen maar nodig om Marco te herinneren aan de persconferentie van Rooijackers zodat hij daar het gezicht van de secretaresse kon zien, waarin hij (wederom volgens velen online) de seksende dame op de DVD aan het begin van het seizoen herkende?

Och ja, de DVD met stijlvol zwartwitte beelden. De TV dokter was hem helemaal vergeten! Destijds was zij ervan overtuigd dat Willem erop zou staan. Eens een vreemdganger altijd een vreemdganger, nietwaar. Maar dat was voordat hij ontvoerd werd en Willem heeft dit seizoen wel genoeg op zijn bordje gekregen, lijkt haar zo.
Aangezien we inmiddels weten dat Rooijackers een gezin heeft (hij meldde nadrukkelijk aan Joachim dat hij naar vrouw en kinderen wilde), zou het chantagemateriaal kunnen zijn als Rooijackers er met zijn secretaresse op staat. Maar waarom zou Huub dat materiaal dan voor oud vuil in de kluis laten liggen? Hopelijk is het Björn. Die goeie jongen gunt de TV dokter nou ook eindelijk wel eens een keer een verzetje. Al dat stoom afblazen op bloederige computergames is toch ook niet goed voor zo'n jongen.

3. De bouwfraude
Who cares about de bouwfraude. Het is de MacGuffin van seizoen 2. Die onderzoeksjournalist moet Iris versieren en voor meer is hij er niet ingeschreven. Hij mag zijn move dan trouwens wel eens een keer gaan maken. Als hij in zijn nieuwsgaring net zo traag is als in de liefde, heeft 'ie nooit eens een primeur.

4. Het terrarium

Volgens de vader van de TV dokter is die kameleon in het terrarium bij de politie ook een bewust symbool. Volgens de TV dokter is het geen kameleon maar een andere hagedis, want ze zijn volgens haar alleen nog maar grijs geweest. Net zo kleurloos als dat hele corps.
Zij had gehoopt via varanenfan Freek Vonk wat duidelijkheid te krijgen, maar die reageert niet op haar Tweet omdat hij natuurlijk met Eva aan het verhuizen is naar de Amsteldijk. Jammer.

Overspel 2: Het Ketelaartje

De Nederlandse Top 40 heeft er één. De slager op de hoek ook. En Frank Ketelaar? Die heeft er ook steevast één in de pen zitten:

Je moet het hem nageven. Zelfs als er in een aflevering weer verrekte weinig gebeurt*, zit er wel altijd een dramaturgisch hoogstandje in waar je hart sneller van gaat kloppen. Deze week was dat het volgende:

Huub Couwenberg legt het singletje 'Dreams to remember' op de pickup. De kijker weet:
Het is tijd voor de ensemble montage van de week, ondersteund door deze gevoelige klassieker.

Pepijn wil Menno voorlezen.
Maar die zegt: "Ik kan het zelf!" en grist het boek uit handen van vaderlief**.
Je ziet de titel van het boek, maar registreert het niet echt.

Het volgende shot van Willem en zijn ontvoerders in HET DONKERE BOS
is zo allemachtig sprookjesachtig mooi dat je er vol Sneeuwwitje bewondering naar kijkt.

Waardoor je pas wanneer heel kort wordt teruggeschakeld naar de inmiddels naar dromenland vertrokken Menno registreert dat het boek dat Menno voor het slapen gaan ging lezen
ook HET DONKERE BOS heette!

Donker, indeed.

Tel daarbij op het circulaire begin en eind van de aflevering (daar scoor je bij de TV dokter altijd punten mee, de vraag is: komt dat van Ketelaar of van de regisseur? Sterker nog, de vraag is: Lieve Frank Ketelaar, wilt u de TV dokter niet een keertje een script van een aflevering van Overspel mailen op filmentv@gmail.com?):

Dingemans van Erkel komt om rond het middernachtelijk uur terug uit België en zijgt in mekaar.

Huub Couwenberg zijgt ineen op de bank, terwijl de kijker zich afvraagt:
Gaat Willem nou dood of niet?

Ook de TV dokter had een klapper van de week, toen haar puntdicht door niemand minder dan Sint Nicolaas werd voorgelezen in het consumentenprogramma "Kassa":

De TV dokter wil niet veel zeggen, maar zij kreeg toch sterk de indruk dat zij van de goedheiligman (overigens is gedichten voordragen ook een vak, maar dat terzijde, ouwe makker) een betere recensie kreeg dan de online gedichten services die in deze uitzending getest werden. Misschien dat zij volgend jaar haar diensten ook maar eens aan het volk gaat aanbieden tegen een fijne prijs.

* zelfs de vader van de TV dokter, die door haar toedoen een kritische televisie consument is geworden, bezigde na afloop van 'Overspel' van gisteravond de woorden: "qua plotontwikkeling liet het wel weer wat te wensen over". Zij is trots op hem.

** die overigens niet zo lief is, want hij weet waar Willem zit en perst Huub nu per telefoon af om Willem wat aan te doen zoals beloofd in de dreigvideo wanneer de recherche wat zou verkloten. En laat dat maar aan deze recherche over.

Overspel 2: Altijd bereikbaar

Kek hoesje, Pepijn!

Sinds 2011 heeft de iPhone van de TV dokter dezelfde ringtone als die van Iris in Overspel. Zo kan zij telkens wanneer ze gebeld wordt, zichzelf even in de waan laten dat het Fedja is, daar aan de andere kant van de lijn. Het zijn de kleine dingen die het doen...
Doorgaans staat de telefoon van de TV dokter trouwens op de trilstand, omdat zij overdag niet gestoord kan worden. Hoe anders is dat in de wereld van Frank Ketelaar die Overspel heet. Daar is iedereen altijd en overal bereikbaar. Er wordt heel wat afgebeld en met mekaar gepraat door die vermaledijde telefoon. En dat levert doorgaans niet de spannendste televisie op. Drama gedijt wanneer de karakters een conflict hebben. En dat borrelt en bruist nu eenmaal nog altijd het beste als ze zich in één en dezelfde ruimte bevinden. Helaas valt dat heden ten dage niet altijd mee. In onze internet-en-andere-technische-hoogstandjesmaatschappij is alles en iedereen op afroep én op afstand beschikbaar. De dood in de pot voor een spannend script.

Waar je vroeger vijf afleveringen over kon doen, zoek je nu uit met één slimme Google query en een simpele druk op de knop. Overspel kan er niet omheen. Iedereen heeft nu eenmaal een smartphone. Het internet is overal en je hebt er niet eens meer een netwerkkabel voor nodig. Frank Ketelaar maakt er in Overspel dan ook veelvuldig gebruik van. Hij moet wel, het valt tenslotte niet te ontkennen, maar af en toe is het wel eens iets 'too much'. Pepijn die met zijn laptopje midden op een Belgisch dorpsplein een onbeveiligd Wifi netwerk oppakt, bijvoorbeeld. Het houdt de vaart er lekker in, maar als de TV dokter in zo'n café met 'free Wifi' naar binnen is gelokt, blijkt er altijd nog een onhandig password nodig, of kun je er alleen bij als je een 'Agree' boxje aanvinkt waardoor je tot in lengte van dagen gespamd wordt met rotzooi van een telecomfirma waar je niet op zit te wachten.

Alle telecomscenes ten spijt, denkt de TV dokter stiekem dat Ketelaar een hekel heeft aan al die nieuwerwetserij. Dat hij zelf nog liever door een telefoon met een draaischijf en een draadje praat. Dat hij Kees Boot liever ouderwets liet speuren, of de Couwenbergjes en Steenhouwers in real life zou willen laten duwen en trekken. Hij laat de techniek namelijk even vaak tégen als vóór zijn karakters werken. Pepijn die achter een boom staat te spioneren, maar die ineens wordt opgeschrikt als in de stille beboste omgeving zijn iPhone luid kabaalmakend overgaat. Betrapt? Gisteren nog niet, maar de TV dokter kan zich niet aan de indruk onttrekken dat hij binnenkort Willem wel eens gezelschap zou kunnen komen houden op kot. De rechercheur die denkt dat hij met zijn iPhone wel eens even die in het pikduister racende speedboot kan fotograferen, maar die vergeet dat de filts nog op automatisch staat. Het zijn moedige, en veelal geslaagde, pogingen om de techniek tegen zich te keren. Want in ons dichtbevolkte kikkerland is het veelgebruikte filmexcuus "we hebben geen bereik" tenslotte niet echt geloofwaardig...

Overspel 2: Gruwelijk tergend, maar geniaal

Het langverwachte seizoen 2 van Overspel is inmiddels aanbeland bij aflevering 4. Er staan er 10 in de planning, dus we zijn bijna op de helft. Een nadere beschouwing lijkt niet voor z'n tijd. Maar eerlijk is eerlijk, de plotontwikkeling is tot nu toe in een paar zinnen samen te vatten:
Iris en Pepijn liggen in een vechtscheiding, Elsie is thuis uit de gevangenis na een zelfmoordpoging, Marit en Marco doen een poging tot eindexamen (zij) en internetpoker (hij), Huub wil dat Bjørn een baantje zoekt en daar tussendoor fietst alweer een illegaal akkefietje van Couwenberg senior, waarbij dit keer een foute wethouder betrokken is.
Oh ja. En Willem is weg.

Het is briljant gevonden. In aflevering één zagen we hoe gelukkig Iris en Willem samen waren. Er werd wat wijn gedronken en gezoend en Fedja zag er woest aantrekkelijk uit. En toen werd Willem ontvoerd. Want dramatisch gesproken is geluk natuurlijk oersaai. Sindsdien is de grootste reden dat er iedere zaterdagavond honderdduizenden mensen afstemmen op Overspel het gekmakende verlangen naar Willem Steenhouwer. Hij komt elke week hooguit een paar minuten in beeld, meestal wazig en met geronnen bloed op de lippen omdat hij ergens gedrogeerd wordt vastgehouden, door naar het zich laat aanhoren een paar Polen die Joachim daarvoor heeft ingehuurd (Willem moest namelijk getuigen tegen de foute wethouder, snapt u).
Ketelaar doseert de screentime van Fedja met treiterend genoegen tot het absolute minimum. Afgelopen zaterdag mochten we even iets langer van zijn ravissante verschijning genieten, toen hij nota bene nakend tussen de satijnen lakens verscheen en zijn sexuele escapades opbiechtte in, naar later bleek, een dagdroom of zoete herinnering van Iris.

Net als in vorig seizoen zit er natuurlijk de nodige intrige en intelligent speurwerk door de serie verweven en verstopt. Want wat heeft Huub nu weer te verbergen? Wat gaat die onderzoeksjournalist (aan wie we allemaal nu al een hekel hebben omdat we aan ons theewater aanvoelen dat hij een kink in de Iris/Willem kabel gaat gooien) straks allemaal voor rotzooi uitvinden? Wie hebben er seks op die camerabeelden die Marco op dat DVDtje zag*? En wat voert Pepijn dit keer weer voor rottigheid in zijn schild?

Alle lof voor Ketelaar. Hij laat dit seizoen Guido Polmans meer schijnen door Bjørn een grotere rol te geven. Hij maakt optimaal gebruik van de briljante Ramsey Nasr die Pepijn nog steeds haarfijn laat balanceren op de rand van knuffelbeer en gestoorde gek. Maar bovenal teert hij op de nationale begeerte naar de tot nu toe grotendeels afwezige Fedja van Huet. Wat doet dat plot er verder toe. Elke zaterdagavond blijft de TV dokter onbevredigd achter. Maar zeg nou zelf, het voorspel is wel vaker lustopwekkender dan het hoogtepunt van de daad zelf. En dat heeft Ketelaar heel goed door.

* de TV dokter gokt op Willem, maar dat terzijde.

Zwarte Piet... wie kent hem?

Wat zou Hij ervan vinden?

"Sinterklaas. Wie kent hem niet? Sinterklaas, Sinterklaas en natuurlijk Zwarte Piet", zong Henk Westbroek in een bekende hit uit de vroege jaren '80 van de vorige eeuw. Zo 'natuurlijk' is Piet inmiddels echter niet meer. Tegenstanders van Zwarte Piet willen hem weg hebben, want 'Zwarte Piet is racisme'. Een pakkende slogan die, zonder nu al partij te willen trekken, toch wat overtrokken klinkt. Alsof Zwarte Piet met opzet in het leven is geroepen om iets verwerpelijks te vertegenwoordigen. 

Maar in de nationale paniekreactie die volgde, ging de TV dokter wel nadenken over de rest van de ijzersterke lyrics van Westbroek en consorten. Want, getuige de wilde verklaringen over de herkomst van Zwarte Piet, lijkt niemand Piet echt te kennen. Waarom is hij nou eigenlijk Zwart? Omdat hij door de schoorsteen komt, natuurlijk! Duh, omdat het een Moor is! 

Eén ding is zeker: We zijn het niet eens. En als er iets duidelijk is geworden in de discussie van de afgelopen dagen, is het wel dat 'we' eigenlijk helemaal niet weten wat we heden ten dage nog met Piet aan moeten. De reden dat Piet echt besmet is geraakt, komt door ons toenemend besef dat in onze maatschappij nog niet iedereen gelijk is, hoe hard en hoe graag we dat ook zouden willen. 

Kleuters

Overal (in kranten, columns en op Twitter) duiken nu verhalen op waarin kleine, witte kleuters met priemende vingertjes naar een donker iemand wijzen en die persoon voor Zwarte Piet uitmaken. Donkere Nederlanders voelen zich erdoor beledigd, ouders van donkere kinderen maken zich zorgen over wat hun kind te wachten staat in de boze buitenwereld* en de ouders van de wijzende, witte kinderen schamen zich dood. 

En terecht. Zij zullen zich hopelijk ook schamen als hun kleine, witte kleuter in de supermarkt "Kijk eens wat een dikke meneer!" roept. En die dikke meneer zal ook met een minder aangenaam gevoel naar huis gaan. Kinderen wijzen nu eenmaal. En zeggen de ongemakkelijke dingen die grote mensen alleen maar denken. Het is aan die grote mensen om ze twee dingen bij te brengen: In de eerste plaats het fatsoen om niet te wijzen en te staren, omdat iedereen nu eenmaal anders is. En in de tweede plaats het besef dat Zwarte Piet geen Zwarte Piet is omdat hij toevallig donker is, maar omdat hij een vet cool page pak aan heeft, met pepernoten strooit en met een zak vol kadootjes loopt te slepen en meestal vergezeld wordt door een ouwe bisschop. Ongemakkelijk? Ja. Discriminerend? Ja, want dat is precies wat kinderen op die leeftijd moeten leren: Onderscheid maken tussen verschillende dingen die misschien op het eerste gezicht op elkaar lijken, maar bij nader inzien niet. Je kunt het een licht kind moeilijk kwalijk nemen dat het registreert dat een donker iemand er anders uitziet. Dat dit, in de hersens van een kleuter die nog weinig ander vergelijkingsmateriaal heeft, associaties met Zwarte Piet oproept kan inderdaad situaties opleveren waarbij je liever door de grond wilt zakken. Maar met of zonder Zwarte Piet, wijzen zal die kleuter hoogstwaarschijnlijk toch.

Eén ding is zeker: Als we onze kinderen niet aan het verstand kunnen brengen dat niet alle donkere mensen Zwarte Piet zijn, dan moeten we Zwarte Piet meteen afschaffen.

De evolutie van Zwarte Piet

Wanneer is iets eigenlijk een traditie? De goedheiligman gaat al een tijdje mee, maar Zwarte Piet is een vrij recente additie aan het eeuwenoude Sinterklaasfeest. Het is jammer dat Jan Schenkman er niet meer is om tekst en uitleg te geven, want hij was het die rond 1850 niet alleen Zwarte Piet maar ook 'Zie Ginds Komt De Stoomboot' landelijk bij ons introduceerde**. Kennelijk was Schenkman een onderwijzer die zijn vak verstond, want wat hij vertelde is goed blijven hangen. Meer dan 150 jaar later komt Sinterklaas nog steeds aan op een stoomboot en beleeft hij in elk dorp en stad een vrolijke intocht. En Zwarte Piet staat naast hem op het dek nog steeds te lachen.

1850 (eerste druk)

In de eerste druk van 'Sint Nikolaas en zijn knecht' uit 1850 draagt Piet een simpel wit pak met rode biezen en rode schoenen. Niks geen opsmuk, geen gouden oorringen of pofkragen. Het past bij een bisschop die zijn rijkdom graag weggeeft aan anderen, maar roept with the power of hindsight misschien wel het beeld op van een huisslaaf. Maar verder lijken Sint en Piet een ideaal tweemanschap. Piet gaat ook met zijn eigen paard mee de daken op en de kinderen zijn zo blij met de kadootjes die hij uitdeelt, dat ze zowel Sint als Piet een kus willen geven. 

Let ook op de eclectische verzameling aan de muren van de studeerkamer van de Sint. Een buks, met iets wat nog het meeste wegheeft van een Tirools jagershoedje, een viool, een roe en een prachtige sabel. Het roept interessante vragen op over de vrijetijdsbesteding ten paleize.

Krampus. Daar wil je toch
geen pepernoot van aanpakken?

Qua knechten is Nederland niet het enige land waar Sinterklaas een hulpje heeft. We zijn wel het enige land waar de hulp het politiek incorrecte ongemak heeft een zwarte medemens te zijn. Nu is dat wat de TV dokter betreft niet per definitie een slechte zet geweest. In Oostenrijk wordt Sinterklaas bijvoorbeeld vergezeld door Krampus, een monsterlijk wezen dat zo niet uit de hel dan toch uit een enge Harry Potter film ontsnapt lijkt te zijn. 

Knecht Ruprecht

In Duitsland gaat Sint de straat op met Knecht Ruprecht. Onder die voddenbal in herfsttinten gaat een blanke man schuil. Hij draagt een roe en rammelt in de Elzas bovendien gezellig met ketenen. 

Kortom, als we naar de landen om ons heen kijken en er ook nog wat oude prenten en gravures uit de tijd van Schenkman bijtrekken, dat zien we dat in de folklore de Sinterklaasfiguur doorgaans vergezeld wordt door een minder aangenaam, zo niet angstaanjagend figuur. Het zegt wel wat dat we er destijds in Nederland voor gekozen hebben om daar dan maar een zwarte man van te maken. Het feit dat verder alleen in België de goedheiligman met een Zwarte Piet verschijnt, doet de TV dokter verder vermoeden dat dit al voor de Belgische onafhankelijkheid (1830) een geaccepteerd fenomeen was. 

Er is maar één verhaal dat in aanmerking komt als de allereerste Zwarte Pieten sighting. Zestig jaar na dato wist schrijver Alberdingk Thijm zich een sinterklaasfeest uit zijn jeugd (in 1828) te herinneren, waarin de Sint vergezeld werd door een 'kroesharige neger'. Of het toen al gemeengoed was? Wie zal het zeggen. Jeugdherinneringen kunnen in de loop der jaren sterk veranderen. Daarnaast zou het natuurlijk zo maar kunnen dat een rijke grachtengordelkakker lacherig bedacht dat zijn donkere bediende maar voor onderdanige knecht moest spelen, die avond, waarna het aansloeg. Wat er ook met Zwarte Piet gebeurt, het is te hopen dat iemand in de stadsarchieven eens een partij oude dagboeken gaat doorspitten op zoek naar informatie uit die tijd.

Sint viert zijn lusten bot
in 1849.

In het verhaal van Schenkman wordt Piet consequent 'de knecht' genoemd. Daar is als u het de TV dokter vraagt verder vrij weinig uit op te maken, want het geheel is op rijm geschreven en knecht rijmt nu eenmaal lekkerder dan 'slaaf' of 'bediende'. Maar zoals elders duidelijk is uitgelegd (Sinterklaas is echt het terrein van onderwijzers, blijkt ook hier), kun je er moeilijk omheen dat de figuur van Zwarte Piet nooit out of the blue verzonnen zou zijn als er geen donkere huisslaven waren geweest.

De vroege Piet is overigens geen boeman, want zo rond het midden van de 19e eeuw neemt Sinterklaas nog gerust zelf de roe ter hand en hij helpt vrolijk mee om stoute kinderen in de zak te stoppen.

Pas in een latere uitgave van het boek van Schenkman, daterend van rond 1880, heeft Piet de kledij aan waarin we hem nu nog kennen: Een prachtige page outfit met een witte kraag. Interessante en saillante bijkomstigheid hierbij is natuurlijk dat Nederland (als één van de laatste Europese landen, weet u nog) in 1863 de slavernij afschafte. Bronmateriaal ontbreekt, maar je kunt je best voorstellen dat er aanleiding was om Zwarte Piet wat te upgraden en hem meer Spaanse-moor-in-17e-eeuwse-page-look dan Surinaamse huisslaaf trekken mee te geven. Sterker nog, het zou de TV dokter niets verbazen als dat sprookje over het roet en de schoorsteen in het leven is geroepen om een 'minder erge' verklaring te vinden voor het feit dat Piet Zwart was. Wat dus impliceert dat het inderdaad een probleem zou kunnen zijn dat Zwarte Piet zwart is!

In 1880 heeft Piet heeft een mode upgrade gekregen in 1880 (links). De outfit lijkt aan te slaan (midden, 1885), al zijn er ook ontegenzeggelijk illustraties die Piet (rechts, 1886) eerder afschilderen als een plantageslaaf.

1903: Een van de weinige afbeeldingen
van Zwarte Piet met een echt
Moors aandoende hoofdband

Overigens gelooft de TV dokter er inmiddels geen donder meer van dat Zwarte Piet van origine echt bedoeld is geweest als Moor. Die lijken toch meer op Mudjahedins dan op pagepieten. En Nederlanders wisten heus wel hoe ze eruit zagen, want Moorse gapers verfraaien nog immer de gevels van oude apotheken. Misschien een leuke test. Laat een kleuter een afbeelding zien van een Surinamer en een Moor en vraag hem wie het meest op Zwarte Piet lijkt. Een eerlijker antwoord is nauwelijks te krijgen.

1928: Deze Piet kan natuurlijk echt niet.
Die bakker met dat varkensneusje ook niet, overigens.

Het lijkt er bovendien op dat de inderdaad racistisch aandoende stereotyperingen (domme gezichtsuitdrukking, slecht Nederlands praten) pas uit de laat 19e en begin 20e eeuw stammen. Piet gaat in de prentenboeken steeds stommer kijken en hij wordt een soort zwarte clown die inderdaad veel van de black-face minstrels weg heeft.
Gezelliger wordt het er ook niet op. Hele hordes kinderen lijken getraumatiseerd naar Spanje te worden afgevoerd in de zak en kennelijk staat Piet zo als intmiderend te boek dat in 1986, op aandringen van de Goede Sint zelf, zelfs officieel zijn roe wordt afgeschaft en hij ABN gaat praten.
Over een evoluerende traditie gesproken!

Sindsdien zijn Pieten natuurlijk alleen maar sprankelender en spannender geworden. Er zijn mannelijke en vrouwelijke Pieten, stoomboten vol. De kleine TV dokter zag ooit een paar scheikundepieten en koos jaren later van schrik scheikunde in haar pakket. Over rolmodellen gesproken! Pieten zijn tegenwoordig slim, handig en behendig. Ze klauteren tegen de Bijenkorf op alsof het niks is en ze jaren bij Cirque du Soleil in de leer zijn geweest. Piet is een promoter van gezond bewegen waar de koningsspelen nog een puntje aan kunnen zuigen.


En nu?

Dat is natuurlijk de hamvraag. 

Samenvattend kunnen we wel stellen dat Zwarte Piet intussen best met zijn tijd is meegegaan. De inceptie van een Zwarte Knecht is wellicht niet vrij van alle blaam**. Maar is dat reden om Zwarte Piet dan helemaal af te schaffen? Waarom zouden we niet gewoon kunnen erkennen dat Zwarte Piet misschien op mindere leest gestoeld is? Het paniekvoetbal dat witte Nederlanders elk jaar in steeds grotere mate moeten spelen duidt er toch op dat daar een ongemakkelijke kern van waarheid in zit.  Maar waarom kunnen we er tegelijkertijd niet voor kiezen dat wij daar, samen met Piet en alle Nederlanders, graag voorbij willen groeien? Wat voor boodschap draag je uit als je Piet alle kleuren van de regenboog schildert? Dat er kennelijk iets mis is met een zwarte Piet? Er is ook iets mis met een katholieke bisschop die drie kleine blote jongens in een tobbe wast (zie onderstaande infographic) en jaar in jaar uit hele kinderscharen op schoot neemt. Maar daar kijken we ook voorbij, omdat het verschijnsel Sinterklaas in onze beleving losstaat van allerlei kerkelijke unheimische zaken. Zouden we dan Piet ook niet los kunnen gaan zien van zijn slavernij verleden? Sint en Piet hebben de potentie om uit te groeien tot het symbool van de multiculturele samenwerking die voorbij geloof en geografische origine gaat. 

Is het niet veel logischer dat Piet gewoon door blijft groeien in zijn rol? Iedereen weet al lang dat het bij Sint BV de Pieten zijn, en niet de oude Sint, die de roede scepter zwaaien. Sint en Piet zijn een twee-eenheid. Is het niet de ultieme genoegdoening en success story dat Zwarte Piet zo'n essentieel onderdeel van de traditie geworden is dat we niet meer zonder kunnen? Niet omdat heel het land Piet ziet als een onderdanige knecht, maar omdat we hem los kunnen zien van zijn verleden. Zonder daarbij dat verleden te vergeten.

Zwarte Piet is zijn eigen archetype geworden. En dat archetype is nu eenmaal zwart. Hem simpelweg alle kleuren van de regenboog schilderen omdat dat minder ongemakkelijk aanvoelt maar hem wel zijn page-pak en kinderslavenoutfit laten aanhouden, dat zou pas belachelijk zijn en aan de essentie voorbij gaan. Niet Zwarte Piet zou ongemakkelijk moeten zijn, maar het feit dat hele volksstammen zich nog steeds misdeeld voelen in onze multiculturele samenleving. Daar oog voor hebben is belangrijk. Meer aandacht voor Keti-Koti zal meer bijdragen aan ons historisch besef en de strijd tegen racisme, discriminatie, slavernij, kinderarbeid en onderdrukking in het algemeen dan het afschaffen van Zwarte Piet, die (laten we wel wezen) de coolste baan ter wereld heeft.

Ter illustratie een verhelderende infographic:

* Tegen deze mensen zou de TV dokter willen zeggen: Wen er maar aan. Het leven is wreed. Als de TV dokter zelf een kleuter had, zou ze alleen maar slapeloze nachten hebben over het onrecht dat haar lieftallige kroost gedurende zijn of haar leven nog te wachten zou staan. Zwart of wit daargelaten, wijzen en pesten begint op het schoolplein en eindigt helaas niet op kantoor.

** Stel dat je de traditie nu in het leven zou roepen. Waar kwamen we dan mee op de proppen? Met een bankdirecteur en zijn Marokkaanse huishoudster? Met Steve Jobs en Chinese kinderarbeidertjes?

Icarus At The Edge Of Time

"Zwaartekracht en tijd. Tijd en zwaartekracht." 

De TV dokter had nooit gedacht dat ze Job Cohen, voormalig burgervader van Amsterdam, deze woorden ooit nog eens dichterlijk zou horen uitspreken, terwijl een compositie van Philip Glass, uitgevoerd door het Metropole orkest, haar muziekale climax bereikte. 

En toch gebeurde het. 

Dit weekend kunt u in Amsterdam een voorproefje beleven van het 'World Science Festival'. Overgewaaid uit New York, vindt deze herfst een soortement van sneak preview plaats. Vanaf 2014 komt er een volwaardige editie.


Dat dit ook in Nederland smikkelen en smullen kan en zal gaan worden, bewees de aftrap van het World Science Festival Amsterdam 2013 gisteren in het Muziekgebouw aan het IJ. Daar vond, zoals u uit de eerste alinea wellicht al kon opmaken, een unieke uitvoering plaats van 'Icarus at the edge of time'.
Het verhaal van Icarus is bekend. Maar door de ogen van Brian Greene, een Amerikaanse natuurkundige, ziet het er toch wat anders uit dan de Griekse traditie ons geleerd heeft. In zijn kinderboek met de gelijknamige titel maakt hij van Icarus een jongen die geboren wordt op een sterrenschip. Hij is onderdeel van een galactische missie, maar weet dat hij, evenals zijn grootvader, vader en de eerste generaties van zijn eigen nageslacht, het einddoel van deze missie nooit bij leven zal bereiken. Welcome to the vastness of outer space. Icarus heeft ook oog voor design. Gecombineerd met zijn grote wiskundige talent, resulteert dat in een prototype ruimtevaartuig dat de Delta Flyer op alle fronten doet verbleken. Waar Icarus in het origineel de zon trotseert, laat Greene zijn Icarus 2.0 in zijn zelfgebouwde prototype recht op een zwart gat afvliegen. Maar anders dan in de Griekse mythe heeft deze Icarus zijn vleugels zelf gebouwd en niet van zijn vader gekregen. Nog belangrijker: Hij overleeft zijn avontuur, al zal zijn wereld daarna nooit meer hetzelfde zijn.

Icarus is een kinderboek. En dus werd het multimediale en muzikale performance spektakel een kindervoorstelling. En dus zat de zaal vol met schoolklassen en hippe ouders die hun kroost op vrijdagavond liever kennis lieten maken met Einstein's relativiteitstheorie dan met The Voice Of Holland. De TV dokter kan zulks, het hoogtonige gekwetter van al die koters ten spijt, alleen maar toejuichen.
Om het wetenschappelijke vuur bij de toekomstige Einsteins goed te laten ontbranden, had de organisatie bovendien een interessant blik grote mensen opengetrokken om de avond in te leiden. Wiskundemeisje Ionica Smeets leidde alles in goede banen en mocht het spits afbijten door Astronaut André Kuipers te interviewen. Vervolgens spraken achtereenvolgens de directeur van het World Science Festival en president van de KNAW Hans Clevers de zaal toe. Het leek de TV dokter allemaal iets teveel van het goede voor het kinderzitvlees, maar dat leek Clevers zelf ook door te hebben en hij hield het kort.

@ionicasmeets interviewt @astro_andre
voorafgaand aan de uitvoering

Auteur Brian Greene was er zelf ook. Hij bleek live een energieke spreker, die enthousiast heen en weer springend op het podium vertelde dat hij de originele boodschap van de Icarus mythe ("if you don't do what your parents tell you, you die") recht vond indruisen tegen het karakter dat een echte wetenschapper moet hebben. Je moet juist de ongebaande paden durven te betreden!

Toen was het eindelijk tijd voor de echte performance. Het Metropole orkest trad binnen. Zoete tonen vulden de zaal terwijl Job Cohen zijn vertelling perfect timede op de muziek en de bijbehorende videobeelden. Cohen is geen getraind acteur, maar met zo'n stem mag hij bij de TV dokter elke middag wel thee komen drinken als hij een voorleesboek meeneemt. Dat hij zich af en toe versprak verhoogde volgens de theatergezel van de TV dokter zijn charme alleen maar. Het deed er in elk geval weinig aan af.

Na een daverend slotapplaus, volgde in de hal voor alle kinderen nog een meet and greet met André Kuipers. Onder leiding van wetenschapsjournalist Govert Schilling mochten zij daar hun prangende vragen stellen ("Moest je veel aan je familie denken toen je in de ruimte was?" "Wat vond je het leukste experiment om te doen?" "Waarom is er zwaartekracht?"). De vingertjes gingen gretig de lucht in.
De TV dokter dacht terug aan toen zij nog een kleine TV dokter was en Wubbo Ockels haar grote held. Een meet and greet met zo'n levende wetenschappelijke legende en een avond waarin zwarte gaten zo helder werden uitgelegd moet grote indruk maken en blijvend iets achterlaten.
Zij hoopt dat de wetenschap gisteren weer een hoop tere kinderzieltjes heeft gewonnen.

Netflix: Welcome back!

Hoe warm kan een onthaal zijn in de gure herfst? Netflix heeft op magische wijze onthouden wie ik ben! Twee jaar lang brandde er slechts "Sorry, Netflix is not available in your area yet" op het scherm, wanneer de TV dokter in een vlaag van heimwee en cinematic deprivation een bezoekje bracht. Maar nu zij terugkeert op de site, is het alsof haar slapende account spontaan uit het niets herrezen is. Who cares if Netflix zonder dat ik er erg in had mijn hele hebben en houden heeft onthouden. De één noemt het creepy, de ander een wonder der techniek.

Eén druk op de knop!

Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? Waar Hans Beerenkamp zich in de NRC van woensdag nogal kon opwinden over het feit dat Netflix meende aan de hand van 5 films een oordeel over zijn smaak te kunnen vellen, weet de TV dokter wel beter: Haar cumulatieve kijkgedrag (en dat was behoorlijk intensief, zo in den vreemde) telt mee bij het vaststellen van haar taste preferences. Zij kan niet wachten op de eerst aanrader.

Eén druk op de knop en dan...

... hello, gorgeous!

Wat de eerste film is die Netflix haar aanraadt, wilt u weten? Welnu, dat is Midnight in Paris. En hoe creepy wilt u het hebben? Die staat al heel lang bovenaan het lijstje met films die de TV dokter nog wilde kijken. Trijntje Oosterhuis die voelt dat er een rossige jongen met sproeten staat te zingen is er niets bij.

Maakt u zich trouwens geen zorgen dat de TV dokter door liefde verblind is. Volgende keer een kritische noot. Want het aanbod van Netflix Nederland laat te wensen over. Maar om die uitspraak met feiten te staven, moet de TV dokter even met wat spreadsheets aan de slag.

Netflix: Hoeveel films kun je zien?

Natuurlijk heeft de TV dokter geen moment serieus getwijfeld. Het besluit om ook in Nederland een abonnement op Netflix te nemen was genomen zodra bekend werd dat ze in Europa voet aan wal zouden zetten. Maar in de afgelopen twee jaar dat zij het zonder heeft moeten stellen, drongen één grote vraag de kop op: Heb je Netflix hier wel nodig?

Want wat niet opvalt in de dagelijkse gang van zaken, is hoe geweldig het Nederlandse televisieaanbod eigenlijk is. Al het goede wat in Amerika geproduceerd wordt sijpelt wel door (en met veel minder vertraging dan vroeger het geval was), maar de drek die daar voornamelijk de TV avonden vult blijft ons gevoeglijk bespaard. Op een doorsnee televisieavond is er prime time hooguit een uur lol te beleven. De vaderlandse televisie daarentegen, vult al ons Amerikaanse vermaak ook nog eens aan met eigen product en de Europese diepgang waar wij zo van houden.

Ter verduidelijking: Dit kunt u vanavond kijken op 3 grote Amerikaanse zenders, te weten CBS, ABC en NBC tussen 19:00 en 21:00:

 En dit speelt zich af op uw netvlies tussen 21:00 en 23:00

Let daarbij vooral op het veelzeggende woordje "repeat". Eigenlijk hoef je alleen echt televisie te kijken op de momenten dat de commentaarstem met veel bombarie aankondigt: "Tonight, in an all new... [vul in uw lievelingsserie naar keuze]". Ontbreekt die kwalificatie, dan kun je er doorgaans donder op zeggen dat de zendtijd volgestopt wordt met herhalingen. En dat gebeurt dan niet alleen bij het Rad van Fortuin (want natuurlijk willen we allemaal graag de kans krijgen díe afleveringen nog eens op nieuw te aanschouwen), maar ook bij series die je echt probeert te volgen omdat er toch iets van een rode draad en verhaallijn in zitten, zoals Grey's Anatomy. Dan eens vijf nieuwe episodes, dan weer wat ouwe afleveringen, en oeps, dan opeens toch weer een nieuwe. Geen wonder dat je dan de noodzaak gaat voelen om zelf 'in control' te zijn en spullen on demand wilt kijken.

Nog belangrijker: In Nederland zijn ongelooflijk veel films op TV! Dat is in de Verenigde Staten wel anders. Zo had de TV dokter vanavond de keuze uit Friends With Benefits op RTL4 (en dat is dus een grote aanrader dankzij een voortreffelijke Justin Timberlake en Mila Kunis, die, zo zag zij later, bovendien niet onder het streaming aanbod van Netflix valt), Under the Tuscan Sun (NET5) en Money Talks (Veronica). Toegegeven, het is niet allemaal Casablanca, maar laten we eerlijk wezen. Als je eenmaal een onbeperkt filmkijk abonnement van Netflix hebt, kijk je heus ook niet alleen maar verantwoord Oscarwinnend materiaal. Hans Beerenkamp daargelaten, misschien.

Nee, er gaat nu eenmaal maar zoveel kijktijd in een dag. En het beste van Netflix is de keuzevrijheid. Die was in de Verenigde Staten onuitputtelijk groot. Zo was de tweede film die de TV dokter er destijds keek "Dutch Girls". Een film uit 1985 die al jaren op haar verlanglijstje stond vanwege een poepjonge Colin Firth (en een evenees maagdelijke Sylvia Millecam. De twee hielden er overigens naar verluidt een kortstondige relatie aan over, maar dat is een ander verhaal). Nadien was het hek van de dam. De vraag is: Hoe verhoudt Netflix zich tegenover de on demand markt in Nederland?

De tijd zal het leren. De TV dokter is er klaar voor!

Netflix... of net niks?

Toen de TV dokter twee jaar geleden vanuit de Verenigde Staten terug naar Nederland verhuisde, was het moeilijk om afscheid te nemen. Een echte break-up kon zij niet aan. Zomaar, cold-turkey kappen leek onmogelijk. En dus besloot zij even een adempauze in te lassen en de relatie 'on hold' te zetten. Dat kon, voor drie maanden.

Toen die verstreken waren verbrak zij het contact alsnog. Lange afstandsgedoe met VPN servers en pseudo-illegale IP omzeilers: het leek haar gezonder om toe te geven dat het voorbij was en een nieuw bestaan op te bouwen. Zonder Netflix.

Het afscheid bleek minder definitief dan zij destijds vreesde. Sinds gisteren kan zij Netflix weer in haar armen sluiten. Als zij daarvoor kiest, tenminste. En dat is spannend. Wat als het tegenvalt? Want Netflix in Nederland is niet hetzelfde als Netflix in de Verenigde Staten. Maar de TV dokter heeft er een hoop over te zeggen en dus neemt ze u graag mee op het avontuur van deze hernieuwde kennismaking. Soms moet je de liefde een tweede kans geven...

Timing is everything

De BBC laat aan de hand van 'The art of cookery' zien hoe je een echte, authentieke Trifle maakt. Gelukkig maar. Zo komt de TV dokter weer een beetje tot bedaren.

Bij een bezoek aan de Albert Heijn, uit op een stukje Biozalm, greep zij het laatste stuk. Dat als uiterste verkoopdatum 30/8 had (!). De meest nabije vakkenvuller reageerde op de opmerking "er ligt hier zalm van 30 augustus, misschien zou je dat even moeten weghalen" met "nee dat is alles wat we nog hebben."
"Nee", zei de TV dokter. "Er ligt hier zalm van 30/8. Dat lijkt me geen reclame."
"Oh. Wat is het nu?"
"Nou, 3 september."
"Oh."
De vakkenvuller draaide zich weer om en ging, met de rug naar de viskoeling, verder met de werkzaamheden waar de TV dokter eerder zo ruw bij gestoord had. Het vullen van een opstelling met pepernoten.

Het 'first things first' van 's lands grootste kruidenier verloopt volgens een ridicuul prioriteitenlijstje.
Weglopende Biozalm en pepernoten in september. Het zou verboden moeten worden.

De Parade in Amsterdam (II): Het Monica da Silva Trio

Sommige dingen kunnen eigenlijk alleen nog maar tegenvallen.
De sollicitant, die op papier zó briljant overkomt dat je tijdens het gesprek naarstig gaat zitten zoeken naar de kleinste tekenen die zijn of haar imperfectie verraden.
Of de Niagara watervallen, waar je ademloos door overdonderd zou moeten worden, maar die je tegen de tijd dat je ernaast staat via allerhande media al zeventien keer van voor naar achter van links naar rechts hebt aanschouwd.
Of de humor van Arjen Lubach.

Voor zover daar enige twijfel over zou kunnen bestaan: Dat ligt niet per definitie aan de sollicitant, de watervallen of Arjen. Hoe het ook zij, helaas voldeed de Paradevoorstelling van het Monica da Silva Trio* (de tweemans gelegenheidsformatie van Tim Kamps en Arjen Lubach) gewoon niet aan de hooggekoesterde verwachtingen die de TV dokter van het duo had. Wat ook al niet hielp, was dat zij van tevoren een recensie had gelezen waarin het meest verrassende deel van de voorstelling werd verklapt.

Als de TV dokter de vinger op de zere plek zou moeten leggen dan kan zij wel een paar redenen aandragen. Ten eerste ging alles met een dermate misselijkmakend tempo dat met name Lubach af en toe de indruk wekte pedant een riedeltje af te draaien. De opzettelijke nonchalance waarmee dat gebeurde mag dan een theatrale keuze geweest zijn, het leek af en toe meer desinteresse. De ruimschoots aanwezige publieksparticipatie ten spijt, zorgde het voor afstand.
Daarbij was het qua grappen balanceren op het randje van leedvermaak. Er was wel erg veel afzeikhumor ten koste van (het gewicht van) anderen. Dit waren de gevatte, snelle jongens die vooral hard aan het schreeuwen en brallen waren om hun eigen onzekerheid te verbergen.

Begrijpt u de TV dokter niet verkeerd: er was veel goed aan deze voorstelling. De liedjes zaten knap in elkaar ('Hard to get' maakte indruk) en de virtuoze uitvoering kan niet anders dan indrukwekkend genoemd worden. Het Monica da Silva Trio zorgde voor een achtbaan, maar dan eentje die voortdurend omlaag donderde en nooit de tijd nam om ook even omhoog te kruipen. Dat voor de TV dokter het uiteindelijke hoogtepunt van de voorstelling bestond uit het feit dat bij het betreden van de tent @10inc de kaartjes scheurde, kan de bedoeling van beide heren niet geweest zijn**. 


* Bij het ter perse gaan van deze recensie, is het te laat om nog op de Parade naar het Monica da Silva Trio te gaan kijken. Zij trokken daar overigens volle zalen, dus misschien hadden zij afgelopen maandag hun avond niet of heeft het gevoel voor humor van de TV dokter het wel gewoon laten afweten. Niets menselijks is haar vreemd, tenslotte. Mocht dit muzikale woordenkunstenaarsduo nog lonken, dan is het te hopen dat u morgen op Lowlands bent. Alleen daar treden zij deze zomer nog op.

* of wel natuurlijk.

De Parade in Amsterdam (I): WAK

Wow. De TV dokter kan er kort over zijn. Als er één voorstelling is die het verdient om deze zomer door een groot publiek gezien te worden, dan is het wel 'Man Met De Hamer' van theatergroep WAK.

WAK maakt, volgens eigen zeggen "compromisloos mobiel locatietheater". Wie niet precies weet hoe het woord 'compromisloos' geïnterpreteerd dient te worden, moet vooral even bij WAK gaan kijken. Ze staan momenteel met een enorme houten tent op De Parade in Amsterdam en de TV dokter werd afgelopen maandag meegelokt door een vriendin.
"Ze hebben de tent speciaal voor deze voorstelling gebouwd en het is een voorstelling over echte mannen." Nu was het een vriendin met verstand van zaken, dus meer dan deze teaser had de TV dokter niet nodig. "En het is een voorstelling zonder tekst", voegde de vriendin eraan toe. Dat deed zij wijselijk nadat het kaartje gekocht was, want de TV dokter houdt nogal van goede teksten.

"Ze hebben de tribune via voordekunst bekostigd", meldde de vriendin bij het betreden van de tent.
Wat? Is dat niet een beetje overdreven? vroeg de TV dokter zich stilletjes af. Crowdfunding gebruiken voor het bouwen van een tent? Over het antwoord kan zij inmiddels kort zijn: Nee. Dat is niet overdreven. Want tent dekt hier de lading niet. Zij wil uw ervaring niet verpesten en zal dus geen spoilers weggeven, maar laat zij het hierop houden: Geen plank in de ruimte blijft onbenut. Elke splinter in deze houten fabriekshal heeft theatrale zeggingskracht. U zult nooit meer hetzelfde naar een mixer kijken en als de dakgoot een keer moet worden leeggeschept, ergens hoog in de nok boven uw macht, dan weet u wie u moet bellen: de mannen van theatergroep WAK.

Het fysieke machtsvertoon is onnavolgbaar. De theatrale beelden ijzersterk. Het geheel overrompelend.
Al met al is het een wonder dat er tijdens het maken en opvoeren van deze voorstelling niet meer dan een enkele rib is gesneuveld, waardoor Dorus van der Meer helaas verstek moet laten gaan.

De TV dokter weet niet of zij louter en alleen afgaand op het crowdfunding filmpje van de mannen van WAK de portemonnee had getrokken. Het dekt de lading nauwelijks. Maar mocht u de mannen van WAK in de toekomst tegen het masculiene lijf lopen, op voordekunst of elders, weet dan dat uw geld en theaterbeleving bij deze echte mannen in goede handen is.

Gaat dat zien, mensen, gaat dat zien!

The Normal Heart

Toen de TV dokter nog klein was, maakte alle berichtgeving over HIV en AIDS haar bang. Doodsbang. Voorlichtingsfilmpjes, krantenberichten en items in het jeugdjournaal misten hun uitwerkingskracht niet. Schoten hooguit hun doel ver voorbij. Sex werd eng in haar hoofd. Doodeng. Bloedtransfusies ook, trouwens. En muggenbeten*. Dit was eind jaren '80, begin jaren '90. Net na de ontdekking van het HIV virus (1986). Ver voor de combinatietherapie (1996).

Gisteren zag de TV dokter in het De La Mar theater het toneelstuk 'The Normal Heart'. Het stuk**, dat in 2011 op Broadway een lovend ontvangen revival beleefde, wordt met deze Amsterdamse productie voor het eerst buiten de Verenigde Staten opgevoerd.
Gesitueerd in New York City in 1981, vertelt het over de opkomst van de AIDS epidemie, al had deze toen nog geen naam***. Over de angst en verwarring binnen de homo-gemeeschap. En tegelijkertijd over het in gebreke blijven van de wetenschap en de politiek. Maar ook van diezelfde homo-gemeenschap, die het zo zwaar bevochten bestaansrecht en de daarmee gepaarde promiscue sexuele contacten niet wil opgeven en met geen haar op het goedgekapte**** hoofd wil denken aan de enige op dat moment gepropageerde maatregel: geen sex meer hebben.

'The Normal Heart' dweept niet zozeer met de tragiek van de ziekte zelf. Afgezien van de openingsscène waarin een gehavende AIDS patient ten tonele verschijnt gaat het om grotere, meer universele problemen en vraagstukken. Moet je de barricaden op en je boodschap van alle daken schreeuwen? Ja, aldus hoofdpersoon Ned (met vuur en verve vertolkt door Frederik Brom) die er niet voor schroomt om continu parallellen te trekken met de passieve houding van alles en iedereen ten opzichte van de Joden in Nazi Duitsland. Een parallel die de afgelopen weken met het oog op Putin, de Russische gay community en het al dan niet boycotten van de Olympische Winterspelen niets aan actualiteit heeft ingeboet. Ja, vindt ook dr. Emma Bookner (gespeeld door Henriette van Tol) . Nee, vinden Bruce (een hoge functionaris bij de CitiBank die niet uit de kast durft te komen) en Mickey (werkzaam bij de gemeente op het terrein van de volksgezondheid), die meer zien in buddy support dan in relschopperij. Nee, lijkt ook de mening van Felix (een sublieme Freek Bartels), die zijn positie bij de New York Times best wil gebruiken voor homopropaganda, maar dan wel zonder het woord 'homo' te gebruiken als het even kan.

foto: Opus One productions
"Mannen houden niet van nature hun hart dicht,
dat leren ze."

Meer nog dan over politiek activisme gaat het stuk over over jezelf durven zijn. Over anderen zichzelf durven laten te zijn. En over het openen van je hart, om die ander binnen te durven laten. De karakters die Larry Kramer daarbij in het leven heeft geroepen, blijken daarbij volledige personages te zijn. Tegenover de bevlogen, tegen fanaticisme aanhangende drive van hoofdpersoon Ned staat zijn onzekerheid. Dit is een man die precies weet hoe het allemaal moet, maar die nog nooit echt verliefd is geweest tot hij Felix ontmoet. En Bruce (een rol van Kevin Hassing) mag in zijn pak met coltrui dan een saaie grijze muis lijken die liever beleefd praat dan handelt, het is zijn monoloog over de dood van zijn vriend Albert die je het meest bij de keel grijpt. Zelfs Tommy (gespeeld door Daniel Cornelissen), het prototype verwijfde nicht, wordt geen karikatuur omdat je gelooft dat hij, in al zijn puurheid, bestaat.

Dan de voorstelling zelf. De strakke, sobere vormgeving was een verademing. Na het zien van 'Het Geheugen van Water' was de TV dokter bang dat het Nieuwe De La Mar alleen makkelijk verteerbaar theater "op z'n Amerikaans" ging programmeren. Daarmee doelt zij op decors die tot in de kleinste tierelantijnen zijn aangekleed zodat er niets aan de verbeelding wordt overgelaten. Het kale toneel (alleen wat stoelen, een paar file folders en geprojecteerde locatieduiders) bood gisteren echter alles wat nodig was. De vloeiende scène wisselingen zorgden voor een organisch geheel waarbij het publiek niet anders kan dan zich op de stroom te laten meedrijven. Voor wat het betreft het acteerwerk vielen vooral Daniel Cornelissen en Freek Bartels op door hun exquise timing. Zij sloegen de plank nergens mis. Freek Bartels is de rust zelve en zuigt daardoor de kijker naar zich toe. Cornelissen daarentegen staat nauwelijks een moment stil. Vooral zijn spel voorafgaand aan het geven van zijn eigen tekst maakt indruk. En wat een aanwinst is Jelle de Jong (Mickey). Een rustige aanwezigheid op het toneel met een open blik door wie het oog van de TV dokter telkens weer werd getrokken.
Vreemd genoeg waren het de meest bevlogen momenten in de voorstelling waar de TV dokter wat moeite mee had. Henriëtte Tol speelde net iets over the top tijdens haar pleidooi voor de National Institutes of Health. Al kan het ook zijn dat de TV dokter zelf teveel verstand heeft van de biomedische wetenschappen en het financieringsklimaat om deze scène louter op haar theatertechnische merites te beoordelen. En de passie van Frederik Brom, hoewel oprecht, werd op een gegeven moment een beetje vermoeiend, waardoor de TV dokter merkte dat zij zich ervoor afsloot.

Al met al een uiterst geslaagde voorstelling. Daterend uit 1985, maar geenszins gedateerd en zeker het bekijken waard. Dat vond de rest van de zaal ook, getuige het ovationele slotapplaus. Nu had de TV dokter het voorrecht om de zaal te mogen delen met leden van Genius, de vereniging voor gay professionals (daar blijken vooral heren lid van te zijn, getuige het percentage Y chromosomen in de zaal), dus misschien dat het publiek in dezen een gewillige doelgroep was, gisteravond.

Mag de TV dokter dan toch nog een paar kritische kanttekeningen plaatsen? De pauze kwam op een moment dat niet alleen de vaart net goed in de voorstelling zat, maar ook op een moment dat Freek Bartels net een dramatische onthulling deed. Op zich is er niets mis mee om met een cliffhanger te eindigen (GTST doet het voor iedere zomerstop), maar het zaallicht ging zo snel aan dat er nauwelijks tijd was om deze twist te laten inzinken. Doodzonde.
Vreemd genoeg werd Freek het slachtoffer van nog zo'n tweede regiefout. In de een na laatste scène (SPOILER ALERT) sterft zijn personage, Felix. Dat moment is overigens schitterend vormgegeven en uitgevoerd. Maar wederom kreeg deze geladen gebeurtenis weer niet de tijd om volledig in te dalen. Het gevolg is, dat de TV dokter weet dat er nog een scène achteraankwam. Iets met Ned en zijn broer Ben (een ingetogen Thijs Römer), als zij moet gokken. Hoewel zij hem gisteren wel meekreeg, is hij achteraf gezien volledig langs haar heen gegaan en in haar herinnering was daar opeens het slotapplaus. Deze regiefoutjes daargelaten, zou zij iedereen willen aanraden om 'The Normal Heart' te gaan zien. De voorstelling verdient een langere levensduur, maar vooralsnog zult u vanavond of morgen de kans moeten grijpen in Amsterdam. 

* dit laatste overigens geheel ten onrechte.

** geschreven door Larry Kramer en voor het eerst Off Broadway opgevoerd in 1985.

*** AIDS werd pas in 1982 door het Center for Disease Control als officiele aanduiding aangewezen.

**** pun intended, René van der Gijp.

De Parade in Utrecht

De TV dokter kan een kruiwagen vol smoesjes aan proberen te dragen, maar ongedane zaken nemen geen keer: Zij heeft kans gezien om tot nog toe theaterfestival 'De Parade' te missen. Een beschamende smet op haar blazoen, die zij afgelopen week eindelijk weg heeft weten te werken. Overgehaald door de wervende uitnodiging van haar medebezoeker ("Vrienden uit Amsterdam vinden de Parade in Utrecht echt veel gezelliger!") toog zij naar de Domstad, alwaar het Paradeterrein pal naast Utrecht CS in/op het Moreelsepark is gevestigd. Je rolt er letterlijk de trein uit en 's avonds weer in. Makkelijker kunnen ze het niet maken.

Het was vrijdagavond. De heetste dag van het jaar of daaromtrent. Volgens de expert was het "vrij rustig", maar de TV dokter heeft nu eenmaal wat eerder dan het gemiddelde last van een overdosis aan mensenmassa en vond het dus best behoorlijk vol. Al dien je dat, gezien de goede sfeer, waarschijnlijk als "gezellig druk" te omschrijven. 

De Rosé smaakte goed, de pasta bij La Cantine zonodig nog beter, de zweefmolen draaide vrolijk in het midden van het terrein en meer en minder geslaagd werden door onvermoeibare artiesten diverse voorstellingen gepitched. Helaas voor het supermarktmeisje ("U heeft zich vast wel eens afgevraagd hoe het is om een lavendelzeeppompje te zijn?") had de TV dokter al bij de centrale kassa kaartjes gekocht voor twee voorstellingen. Om er geen marathonexercitie van te maken, bleef het daarbij.

The Rukavina Method

De avond begon met 'The Rukavina Method', een one man show door Vanja Rukavina. Een Amerikaanse, over-the-top "believe in yourself" workshop in "How to become successful". En niet zo maar succesvol, maar zo succesvol als hijzelf. Een parodie op alle self-help goeroes en motivational speakers, ingeleid door een geslaagde videocompilatie waarin niet de minste Nederlandse grootheden hem overladen met complimenten en met ergens in het midden een pareltje van een gevoelige noot waardoor de geblondeerde gladjakker zichzelf even fijntjes kraakt.
Misschien was het de hitte in de tent of de sublieme manier waarop Rukavina publieksparticipatie wist te bewerkstelligen, maar op de een of andere manier kwam de TV dokter niet alleen goed vermaakt maar ook geinspireerd de tent weer uit. BMS. VDA. Het hangt op de koelkastdeur, want een beetje hulp kan iedereen wel gebruiken.

Voor wie niet zelf gaat kijken volgt hieronder een samenvatting. Voor wie wel gaat kijken: Ga onbevangen naar binnen en laat The Rukavina Method als een weldadige golf van optimisme en selfmade-ness over je heen komen.

The Rukavina Method is van 9 t/m 12 augustus nog te zien op De Parade in Amsterdam.

PIPS lab: Social Fiction

Was het bij Vanja Rukavina de textuele pitch in het Parade programmablad dat de TV dokter over de streep trok, bij PIPS lab was het de combinatie met de glitterpakken die een soort Abba-meets-Mork-and-Mindy beloofden. Helaas bleek bij het betreden van de grote tent al dat ze voor die fotoshoot net even wat duurdere glinsteroutfits hadden geregeld óf sindsdien de kledij in een wat minder kleurbehoudend wasprogramma hadden gestopt. Kleine domper op de feestvreugde.

De voorstelling was vooral vanuit technisch oogpunt indrukwekkend en resulteerde in een multimedia installatie die uiteindelijk meer weg had van een computerspel dan een theatervoorstelling. Alsof je bij de filmopnames van Avatar aanwezig was, terwijl tegelijkertijd in realtime het decor in elkaar werd gedraaid. Onbetwist hoogtepunt was de wijze waarop in de lege ruimte een fighter jet werd getekend, waar vervolgens een van de actrices in plaats naam, waarna het hele zaakje ook nog eens geschaald kon worden en door een eerder gecreëerd berglandschap vloog. Inderdaad, u had erbij moeten wezen.

Theatraal gezien kon het allemaal wat spannender en strakker. Tevens waren er af en toe wat vreemde vibes te ontwaren bij een van de spelers/makers (waaronder geirriteerde blikken van de fighter-jet-creator wanneer het t-shirt patroon waarop een van de medespelers de camera richtte hem even niet beviel). Ook was het allemaal nog wat recht en hoekig, waardoor de TV dokter de indruk kreeg hier bij een theatervorm te zijn die nog in de kinderschoenen stond. Het voelde een beetje als een vroege Mario Bros, maar ook daar was het slechts een kwestie van tijd voor we de Wii kregen. Houd ze in de gaten dus, die indrukwekkende knutselaars bij PIPS lab. De TV dokter spreekt alleen wel de hoop uit dat ze niet alleen aan hun techniek, maar ook aan hun theatrale zeggingskracht blijven sleutelen.

Ook PIPS lab staat nog van 9 t/m 13 augustus op de Parade in Amsterdam.