Toen de TV dokter nog klein was, maakte alle berichtgeving over HIV en AIDS haar bang. Doodsbang. Voorlichtingsfilmpjes, krantenberichten en items in het jeugdjournaal misten hun uitwerkingskracht niet. Schoten hooguit hun doel ver voorbij. Sex werd eng in haar hoofd. Doodeng. Bloedtransfusies ook, trouwens. En muggenbeten*. Dit was eind jaren '80, begin jaren '90. Net na de ontdekking van het HIV virus (1986). Ver voor de combinatietherapie (1996).
Gesitueerd in New York City in 1981, vertelt het over de opkomst van de AIDS epidemie, al had deze toen nog geen naam***. Over de angst en verwarring binnen de homo-gemeeschap. En tegelijkertijd over het in gebreke blijven van de wetenschap en de politiek. Maar ook van diezelfde homo-gemeenschap, die het zo zwaar bevochten bestaansrecht en de daarmee gepaarde promiscue sexuele contacten niet wil opgeven en met geen haar op het goedgekapte**** hoofd wil denken aan de enige op dat moment gepropageerde maatregel: geen sex meer hebben.
'The Normal Heart' dweept niet zozeer met de tragiek van de ziekte zelf. Afgezien van de openingsscène waarin een gehavende AIDS patient ten tonele verschijnt gaat het om grotere, meer universele problemen en vraagstukken. Moet je de barricaden op en je boodschap van alle daken schreeuwen? Ja, aldus hoofdpersoon Ned (met vuur en verve vertolkt door Frederik Brom) die er niet voor schroomt om continu parallellen te trekken met de passieve houding van alles en iedereen ten opzichte van de Joden in Nazi Duitsland. Een parallel die de afgelopen weken met het oog op Putin, de Russische gay community en het al dan niet boycotten van de Olympische Winterspelen niets aan actualiteit heeft ingeboet. Ja, vindt ook dr. Emma Bookner (gespeeld door Henriette van Tol) . Nee, vinden Bruce (een hoge functionaris bij de CitiBank die niet uit de kast durft te komen) en Mickey (werkzaam bij de gemeente op het terrein van de volksgezondheid), die meer zien in buddy support dan in relschopperij. Nee, lijkt ook de mening van Felix (een sublieme Freek Bartels), die zijn positie bij de New York Times best wil gebruiken voor homopropaganda, maar dan wel zonder het woord 'homo' te gebruiken als het even kan.
Meer nog dan over politiek activisme gaat het stuk over over jezelf durven zijn. Over anderen zichzelf durven laten te zijn. En over het openen van je hart, om die ander binnen te durven laten. De karakters die Larry Kramer daarbij in het leven heeft geroepen, blijken daarbij volledige personages te zijn. Tegenover de bevlogen, tegen fanaticisme aanhangende drive van hoofdpersoon Ned staat zijn onzekerheid. Dit is een man die precies weet hoe het allemaal moet, maar die nog nooit echt verliefd is geweest tot hij Felix ontmoet. En Bruce (een rol van Kevin Hassing) mag in zijn pak met coltrui dan een saaie grijze muis lijken die liever beleefd praat dan handelt, het is zijn monoloog over de dood van zijn vriend Albert die je het meest bij de keel grijpt. Zelfs Tommy (gespeeld door Daniel Cornelissen), het prototype verwijfde nicht, wordt geen karikatuur omdat je gelooft dat hij, in al zijn puurheid, bestaat.
Dan de voorstelling zelf. De strakke, sobere vormgeving was een verademing. Na het zien van 'Het Geheugen van Water' was de TV dokter bang dat het Nieuwe De La Mar alleen makkelijk verteerbaar theater "op z'n Amerikaans" ging programmeren. Daarmee doelt zij op decors die tot in de kleinste tierelantijnen zijn aangekleed zodat er niets aan de verbeelding wordt overgelaten. Het kale toneel (alleen wat stoelen, een paar file folders en geprojecteerde locatieduiders) bood gisteren echter alles wat nodig was. De vloeiende scène wisselingen zorgden voor een organisch geheel waarbij het publiek niet anders kan dan zich op de stroom te laten meedrijven. Voor wat het betreft het acteerwerk vielen vooral Daniel Cornelissen en Freek Bartels op door hun exquise timing. Zij sloegen de plank nergens mis. Freek Bartels is de rust zelve en zuigt daardoor de kijker naar zich toe. Cornelissen daarentegen staat nauwelijks een moment stil. Vooral zijn spel voorafgaand aan het geven van zijn eigen tekst maakt indruk. En wat een aanwinst is Jelle de Jong (Mickey). Een rustige aanwezigheid op het toneel met een open blik door wie het oog van de TV dokter telkens weer werd getrokken.
Vreemd genoeg waren het de meest bevlogen momenten in de voorstelling waar de TV dokter wat moeite mee had. Henriëtte Tol speelde net iets over the top tijdens haar pleidooi voor de National Institutes of Health. Al kan het ook zijn dat de TV dokter zelf teveel verstand heeft van de biomedische wetenschappen en het financieringsklimaat om deze scène louter op haar theatertechnische merites te beoordelen. En de passie van Frederik Brom, hoewel oprecht, werd op een gegeven moment een beetje vermoeiend, waardoor de TV dokter merkte dat zij zich ervoor afsloot.
Al met al een uiterst geslaagde voorstelling. Daterend uit 1985, maar geenszins gedateerd en zeker het bekijken waard. Dat vond de rest van de zaal ook, getuige het ovationele slotapplaus. Nu had de TV dokter het voorrecht om de zaal te mogen delen met leden van Genius, de vereniging voor gay professionals (daar blijken vooral heren lid van te zijn, getuige het percentage Y chromosomen in de zaal), dus misschien dat het publiek in dezen een gewillige doelgroep was, gisteravond.
Mag de TV dokter dan toch nog een paar kritische kanttekeningen plaatsen? De pauze kwam op een moment dat niet alleen de vaart net goed in de voorstelling zat, maar ook op een moment dat Freek Bartels net een dramatische onthulling deed. Op zich is er niets mis mee om met een cliffhanger te eindigen (GTST doet het voor iedere zomerstop), maar het zaallicht ging zo snel aan dat er nauwelijks tijd was om deze twist te laten inzinken. Doodzonde.
Vreemd genoeg werd Freek het slachtoffer van nog zo'n tweede regiefout. In de een na laatste scène (SPOILER ALERT) sterft zijn personage, Felix. Dat moment is overigens schitterend vormgegeven en uitgevoerd. Maar wederom kreeg deze geladen gebeurtenis weer niet de tijd om volledig in te dalen. Het gevolg is, dat de TV dokter weet dat er nog een scène achteraankwam. Iets met Ned en zijn broer Ben (een ingetogen Thijs Römer), als zij moet gokken. Hoewel zij hem gisteren wel meekreeg, is hij achteraf gezien volledig langs haar heen gegaan en in haar herinnering was daar opeens het slotapplaus. Deze regiefoutjes daargelaten, zou zij iedereen willen aanraden om 'The Normal Heart' te gaan zien. De voorstelling verdient een langere levensduur, maar vooralsnog zult u vanavond of morgen de kans moeten grijpen in Amsterdam.
 |
| foto: Opus One productions "Mannen houden niet van nature hun hart dicht, dat leren ze." |
Dan de voorstelling zelf. De strakke, sobere vormgeving was een verademing. Na het zien van 'Het Geheugen van Water' was de TV dokter bang dat het Nieuwe De La Mar alleen makkelijk verteerbaar theater "op z'n Amerikaans" ging programmeren. Daarmee doelt zij op decors die tot in de kleinste tierelantijnen zijn aangekleed zodat er niets aan de verbeelding wordt overgelaten. Het kale toneel (alleen wat stoelen, een paar file folders en geprojecteerde locatieduiders) bood gisteren echter alles wat nodig was. De vloeiende scène wisselingen zorgden voor een organisch geheel waarbij het publiek niet anders kan dan zich op de stroom te laten meedrijven. Voor wat het betreft het acteerwerk vielen vooral Daniel Cornelissen en Freek Bartels op door hun exquise timing. Zij sloegen de plank nergens mis. Freek Bartels is de rust zelve en zuigt daardoor de kijker naar zich toe. Cornelissen daarentegen staat nauwelijks een moment stil. Vooral zijn spel voorafgaand aan het geven van zijn eigen tekst maakt indruk. En wat een aanwinst is Jelle de Jong (Mickey). Een rustige aanwezigheid op het toneel met een open blik door wie het oog van de TV dokter telkens weer werd getrokken.
Vreemd genoeg waren het de meest bevlogen momenten in de voorstelling waar de TV dokter wat moeite mee had. Henriëtte Tol speelde net iets over the top tijdens haar pleidooi voor de National Institutes of Health. Al kan het ook zijn dat de TV dokter zelf teveel verstand heeft van de biomedische wetenschappen en het financieringsklimaat om deze scène louter op haar theatertechnische merites te beoordelen. En de passie van Frederik Brom, hoewel oprecht, werd op een gegeven moment een beetje vermoeiend, waardoor de TV dokter merkte dat zij zich ervoor afsloot.
Al met al een uiterst geslaagde voorstelling. Daterend uit 1985, maar geenszins gedateerd en zeker het bekijken waard. Dat vond de rest van de zaal ook, getuige het ovationele slotapplaus. Nu had de TV dokter het voorrecht om de zaal te mogen delen met leden van Genius, de vereniging voor gay professionals (daar blijken vooral heren lid van te zijn, getuige het percentage Y chromosomen in de zaal), dus misschien dat het publiek in dezen een gewillige doelgroep was, gisteravond.
Mag de TV dokter dan toch nog een paar kritische kanttekeningen plaatsen? De pauze kwam op een moment dat niet alleen de vaart net goed in de voorstelling zat, maar ook op een moment dat Freek Bartels net een dramatische onthulling deed. Op zich is er niets mis mee om met een cliffhanger te eindigen (GTST doet het voor iedere zomerstop), maar het zaallicht ging zo snel aan dat er nauwelijks tijd was om deze twist te laten inzinken. Doodzonde.
Vreemd genoeg werd Freek het slachtoffer van nog zo'n tweede regiefout. In de een na laatste scène (SPOILER ALERT) sterft zijn personage, Felix. Dat moment is overigens schitterend vormgegeven en uitgevoerd. Maar wederom kreeg deze geladen gebeurtenis weer niet de tijd om volledig in te dalen. Het gevolg is, dat de TV dokter weet dat er nog een scène achteraankwam. Iets met Ned en zijn broer Ben (een ingetogen Thijs Römer), als zij moet gokken. Hoewel zij hem gisteren wel meekreeg, is hij achteraf gezien volledig langs haar heen gegaan en in haar herinnering was daar opeens het slotapplaus. Deze regiefoutjes daargelaten, zou zij iedereen willen aanraden om 'The Normal Heart' te gaan zien. De voorstelling verdient een langere levensduur, maar vooralsnog zult u vanavond of morgen de kans moeten grijpen in Amsterdam.
* dit laatste overigens geheel ten onrechte.
** geschreven door Larry Kramer en voor het eerst Off Broadway opgevoerd in 1985.
*** AIDS werd pas in 1982 door het Center for Disease Control als officiele aanduiding aangewezen.
**** pun intended, René van der Gijp.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten